منیفولد در خودرو چیست؟

چند‌راهی یا منیفولد (Manifold) که به اشتباه منیوفیلد تلفظ می‌شود قطعه‌ای د‌ر پیشرانه وسیله‌های نقلیه موتوری است که به دو نوع منیفولد ورود‌ی (Inlet) و خروجی (Outlet) و یا منیفولد هوا و د‌ود دسته‌بند‌ی می‌شود. وظیفه منیفولد هوا هد‌ایت مخلوط هوا و سوخت به د‌اخل محفظه احتراق است د‌رحالی که وظیفه منیفولد د‌ود هد‌ایت و خارج‌کردن د‌ود د‌اغ حاصل از احتراق سوخت د‌ر پیشرانه به بیرون است. هرچند وظایف بیان شد‌ه بسیار ساده است اما د‌ر عین ساد‌گی ظرافت و حساسیت بسیاری د‌ر انجام این وظایف وجود د‌ارد.

منیفولد ورود‌ی (هوا)

منیفولد هوا در دوران پیشرفت پیشرانه‌های احتراق داخلی در مقایسه با منیفولد دود دستخوش تغییرات بسیار بیشتری شدند. در پیشرانه‌های قدیمی که به سیستم سوخت‌رسانی کاربراتور مجهز هستند، این منیفولد معمولا از جنس چدن و یا آلیاژ آلومینیوم و با توجه به نوع پیشرانه، اندازه و تعداد کاربراتورها دارای طراحی‌های متفاوت هستند.

طراحی‌های متفاوت منیفولد آن را قادر می‌سازد وابسته به نوع پیشرانه،‌کاربراتور‌های سایز مختلف همچنین تعداد متفاوت آنها را روی خود جای دهد. در پیشرانه‌های انژکتوری اما طراحی منیفولد اندکی متفاوت است. به این صورت که سیستم سوخت‌رسانی بر منیفولد سوار نشده و منیفولد طراحی یکپارچه دارد که در ابتدای ورودی آن پولکی گاز و استپر موتور قرار گرفته است.
محل اتصال کاربراتور با منیفولد و منیفولد با سرسیلندرها در پیشرانه‌های کاربراتوری و محل اتصال منیفولد با سرسیلندر در پیشرانه‌های انژکتوری با واشرهای آب‌بندی کاملا پوشیده می‌شود تا هیچ هوایی به داخل درز نکند. درصورت آسیب‌دیدگی ‌یا استهلاک این واشرها هوا می‌تواند از محل آسیب‌دیده به داخل پیشرانه نفوذ کند.

از آنجایی که وظیفه تنظیم درصد ترکیب سوخت و هوای ورودی برعهده مجموعه سیستم سوخت‌رسانی انژکتور و یا کاربراتور است، ورود هرگونه هوای اضافی خارج از کنترل سیستم سوخت‌رسانی موجب برهم خوردن ترکیب دقیق سوخت و هوا و درنتیجه آن عملکرد بد پیشرانه و افت توان آن خواهد شد. هرچند وقوع این اتفاق بسیار نادر است اما نادر بودن آن موجب گمراهی مالک یا مکانیک خودرو می‌شود چراکه برهم خوردن تنظیم کاربراتور اولین و خرابی واشر منیفولد آخرین‌ چیزی است که به آن مشکوک می‌شوند.

منیفولد خروجی (دود)

منیفولد دود نیز همانند منیفولد هوا غالبا از جنس چدن ریختگی است مگر در آن دسته از خودروهای اسپرت که از گونه‌های کرومی یا سرامیکی استفاده می‌کنند. منیفولد دود نیز با یک واشر آب‌بندی به سرسیلند و با یک واشر منعطف سربی به ابتدای لوله اگزوز متصل می‌شود. از آنجایی که پیشرانه‌ روی دسته موتورها نصب شده و در دست‌اندازها جا‌به‌جا می‌شود، واشر منعطف سربی اتصال همیشگی بین منیفولد و لوله اگزوز را بدون بروز نشتی دود حفظ می‌کند.
ایراد‌های مربوط به منیفولد دود نیز معمولا به خرابی واشرهای آب‌بندی مخصوصا واشر منعطف سربی مربوط می‌شود. در صورت بروز نشتی اندک در واشر آب‌بندی محل اتصال منیفولد با سرسیلندر یافتن محل آن کار ساده‌ای نخواهد بود. اما بیشترین آمار خرابی مربوط به واشر منعطف سربی است چرا که در مدت زمان طولانی در معرض دود بسیار داغ حاصل از احتراق و جا‌به‌جایی‌های مداوم پیشرانه قرار دارد.

خراب شدن این واشر با افزایش کاملا محسوس صدای پیشرانه و دوده‌زدن محل اتصال همراه است. در صورت عدم تعویض این واشر آسیب‌دیده، شدت آسیب‌دیدگی تا به آنجایی پیش خواهد رفت که صدای پیشرانه درست همانند آن خواهد بود که گویی هیچ صداخفه‌کنی بر آن نصب نشده است. همچنین حرارت زیر محفظه کاپوت در رانندگی با سرعت بالا یا در سربالایی‌ها به قدری افزایش خواهد یافت که ممکن است باعث آتش گرفتن نمد صداگیر، تغییر رنگ کاپوت و یا سوختگی سیم‌کشی‌ها و ادوات داخل کاپوت شود که عواقب آن بسیار خطرناک و هزینه‌بردار است.

هرچند احتمال آسیب‌دیدگی شدیدتر منیفولد خروجی مانند ترک ‌یا شکستگی کمتر است اما در واردآمدن ضربه شدید به لوله اگزوز از عقب خودرو در تصادفات و یا ریختن آب سرد بر منیفولد داغ نیز ممکن است. در این صورت تعویض کامل منیفولد تنها راه‌حل است و باید به سرعت انجام شود چراکه خود منیفولد به کاپوت بسیار نزدیک است و می‌تواند به سرعت باعث سوختگی نمد و یا رنگ کاپوت شود.

علائم خرابی منیفولد چیست؟

نشت هوا در منیفولد باعث می شود که این بخش از خودرو نتواند عملکرد مناسب و کاملی داشته باشد. از آنجا که فشار هوای داخل منیفولد کمتر از فشار هوای اطراف موتور است در نتیجه هوا به جای خروج از محفظه، به آن وارد می شود و در نتیجه میران نسبت هوا و سوخت در سیلندر به هم می خورد. ورود هوای اضافی به داخل سیلندر باعث کاهش میزان بنزین و در نهایت کیفیت پایین احتراق خواهد شد.

توجه داشته باشید که در هنگام نصب منیفولد بر روی خودرو آب بندی آن بسیار مهم است. در واقع باید محل اتصال منیفولد با سر سیلندر توسط واشر کاملا آب بندی شود تا جلوی هر گونه نشت هوا گرفته شود. گرچه نشت هوا در منیفولد شایع نیست، اما غیر ممکن هم نیست. به عنوان یکی از علائم خرابی منیفولد یا نشت هوا در منیفولد باید بدانید که چنانچه متوجه شوید در هر باری که روی پدال گاز فشار می آورید، ماشین به آرامی جواب میدهد، احتمالا منیفولد دچار نشت هوا شده است. (در واقع در این حالت ماشین گاز نمی خورد. خاطر بسپارید که هر بار که یکی از آن احتراقهای کوچک در داخل سیلندر ماشین اتفاق می افتد، میل لنگ را به حرکت در می آورد؛ بنابراین اگر هوا و بنزین کافی برای فرایند احتراق وجود نداشته باشد، احتراق ها ضعیف تر خواهند شد و موتور خودرو باید سخت تر کار کند. در نتیجه اگر متوجه شوید هر بار که روی پدال گاز فشار می آورید، به آرامی جواب می دهد، نشت در منیفولد ورودی می تواند منشا این اتفاق باشد).

برای تشخیص اینکه گاز نخوردن خودرو به دلیل نشت هوا در منیفولد است، باید به صدای خودرو در زمان کار کردن درجا گوش بدهید. توجه داشته باشید که از دیگر علائم خرابی منیفولد شنیده شدن صداهایی مانند زوزه کشیدن، سوت زدن یا مکش هوا است. همچنین سخت کار کردن خودرو در حالت درجا یا دیر خاموش شدن پس از بسته شدن سوئیچ نیز می تواند از علائم خرابی منیفولد باشد.

خراب شدن واشر منیفولد هوا

این مشکل نیز یکی از مشکلاتی است که در مورد منیفولد و اجزای وابسته به آن می تواند رخ دهد. با خراب شدن واشر منیفولد هوا پیشرانه خودرو کارکرد ناقص و بدی خواهد داشت. نشانه‌های خرابی واشر منیفولد هوا می تواند کمک کند تا علائم خرابی منیفولد شناسایی شود، به هر حال واشر منیفولد هوا در این قطعه کار گذاشته شده است تا قطعات پیشرانه را مهر و موم کند و عملا کار درزگیری را انجام دهد تا به این ترتیب از هیچ قسمتی نشتی وجود نداشته باشد. جنس واشر می تواند از کاغذ، پلاستیک، فلز و حتی گاهی از مخلوطی از هر سه ماده باشد. واشر منیفولد هوا محل اتصال منیفولد هوا به سر سیلندر را درزگیری می ‌کند.

در بیشتر مواقع، این واشر مسئولیت بستن و جلوگیری از نشت هوا را دارد، اما ممکن است در برخی پیشرانه‌ها، محل عبور مایع خنک‌کننده را سد کند. چنانچه واشر منیفولد هوا آسیب ببیند، در کارکرد پیشرانه اختلال ایجاد می‌ شود و حتی ممکن است پیشرانه بیش از حد گرم شود. به‌طور معمول آسیب دیدن واشر منیفولد هوا نشانه‌ها و علائمی دارد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.

۱) کاهش قدرت پیشرانه و سرعت‌گیری و افزایش مصرف سوخت
اولین و شایع‌ترین نشانه‌ خرابی واشر منیفولد هوا کاهش کارایی و عملکرد پیشرانه است. با افزایش عمر خودرو واشر منیفولد هوا به مرور شروع به پوسیده شدن می‌کند. همه مشکلات از جایی شروع می شود که هوا به داخل منیفولد نشت پیدا می کند و کارایی پیشرانه را تحت تاثیر قرار می دهد. نشتی هوا سبب می‌ شود نسبت ترکیب هوا و سوخت به هم بخورد و به این ترتیب پیشرانه با کاهش قدرت، افزایش مصرف سوخت و حتی خاموش شدن مواجه می ‌شود. این مشکل می تواند به خودی خود یکی از علائم خرابی منیفولد هم باشد. به هر حال واشر منیفولد بخشی از منیفولد است و خرابی آن در منیفولد تاثیر مستقیم دارد.

۲) نشت مایع خنک‌ کننده
یکی دیگر از نشانه‌های خرابی واشر منیفولد، نشت مایع خنک‌ کننده (آب رادیاتور) است. همانطور که گفتیم در برخی خودروها واشر منیفولد هوا مایع خنک‌ کننده را نیز آب‌بندی می‌ کند. این نشتی را در صورت استشمام بوی آب رادیاتور یا رویت کردن بخار از سمت محفظه‌ی پیشرانه می‌توان بررسی کرد ، همین نشت مایع خنک‌ کننده است. نشتی آب رادیاتور یک مسئله‌ی جدی است و در صورت مشاهده باید فورا نسبت به رفع آن اقدام کرد تا مشکلات بزرگ‌تر و پر هزینه‌تر ظاهر نشود.

۳) افزایش دمای پیشرانه
افزایش دمای پیشرانه یکی دیگر از علائم خرابی واشر منیفولد هوا است. نشت مایع خنک کننده و کاهش سطح مایع درون رادیاتور می ‌تواند باعث افزایش دمای پیشرانه شود. گاهی نشتی مایع به سمت داخل منیفولد است؛ به هر حال باید بررسی های دقیقی انجام شود تا مشکل به طور کامل عیب یابی و رفع شود.

منبع: عصر خودرو و کارشناس شرکت